De inzameling van e-waste loopt nog niet optimaal. De producenten zijn verantwoordelijk voor het behalen van het wettelijk vastgelegde inzameldoel: 65% van de op de markt gebrachte apparatuur moet worden ingezameld. Metaalrecyclers kunnen hier een grote bijdrage leveren en om dat te bevorderen is de Stimuleringsregeling in het leven geroepen: inzamelende recyclers krijgen bij afgifte van e-waste aan gecertificeerde verwerkers 125 euro plus de metaalwaarde. De MRF ziet graag dat leden hieraan meewerken. Een juiste inzameling, afgifte en verwerking van e-waste is niet alleen in het belang van mens en milieu maar zorgt er ook voor dat recyclers deze stroom ook op langere termijn kunnen behouden en verlaagt het risico op afvalbranden.

De producenten zijn verenigd in Stichting OPEN. De voorzitter van Stichting OPEN, Steven van Eijck, wil de Stimuleringsregeling verlengen én verbreden maar wil ook dat we ons niet blind staren op een inzamelpercentage. Een open gesprek met een bevlogen voorzitter die het anders en beter wil doen, “want ik wil aan mijn kleinkinderen kunnen uitleggen wat ik aan het doen ben”.

Na een lange loopbaan in politiek, bedrijfsleven en wetenschap nu betrokken bij e-waste inzameling. Wat is het verband tussen al die werelden?

“Ik vind het boeiend om partijen te verbinden. Dat heb ik bijvoorbeeld gedaan toen het kabinet-Balkenende I ontstond: hoe verbind je nieuwkomer LPF met de gevestigde partijen? Dat lukte en ik werd partijloos staatssecretaris van Financiën. Als voorzitter van Stichting OPEN moet ik de belangen van duizenden producenten die worden ingebracht via zeven producentenorganisaties verbinden: hoe kunnen we ondanks de cultuurverschillen gezamenlijk werken aan duurzame inzameling en verwerking van e-waste ? Dat lukt prima en vervolgens moet die verbinding ook extern plaatsvinden: een overheid die wettelijke doelstellingen heeft, een samenleving die circulair en duurzaam wil zijn en de ketenpartners die dit allemaal mogelijk moeten maken. Die partijen moet je soms uitdagen en overtuigen en soms moet je met sancties komen. Maar het allerbelangrijkste is wat mij betreft: verplaats je in de andere partijen en begrijp hun zorgen en kansen. Dat probeer ik oprecht. Als voorzitter van Stichting OPEN moet je niet alleen de doelstellingen behalen, maar ook de overtuiging hebben dat we zuinig moeten zijn op onze planeet. Dat zeg ik als vader van drie dochters: kunnen we de planeet alsjeblieft netjes achterlaten voor volgende generaties? Stichting OPEN kan hier met alle partners zinvol aan bijdragen.”

Helder, maar de inzameling van e-waste loopt nog niet lekker. Hoe kan het beter?

“Ten eerste gaan we meer communiceren met de samenleving over nut en noodzaak van inzameling en recycling van apparatuur. Inzameling van e-waste is het fundament: daar begint het mee. Vervolgens moet je bekijken of apparatuur kan worden hergebruikt of dat je grondstoffen terug gaat winnen. Inzamelen is voor mij dus geen doel op zich. Hoe minder we als samenleving weggooien, hoe meer apparatuur in de kringloop blijft. Wij zetten ons merk Wecycle in om consumenten en bedrijven te stimuleren om zoveel mogelijk e-waste in te leveren. Dat leggen we in onder andere publiekscampagnes uit. De essentie: men moet zich realiseren dat afgedankte producten in veel gevallen een nieuw leven kunnen krijgen: recyclen van grondstoffen of reparatie en hergebruik van apparaten. Wecyclen noemen we dat. Iedereen kan zelf een keuze maken wat hij of zij wil doen met een gebruikt apparaat: weggeven, laten repareren, maar in ieder geval niet bij het restafval gooien. Dan gaat het verloren.

Tot nu was Wecycle vooral gericht op consumenten, maar nu gaan we ook de zakelijke markt bestrijken. Denk aan kantoren of de tennisclub die afgedankte schermen goed willen inleveren. Die kunnen terecht bij de Wecycle inzamelpunten; we gaan het netwerk van inzamelpunten snel uitbreiden. Wat ons betreft krijgen alle MRF-leden die status en worden ze als inzamelpunt vermeld op de site die voor bedrijven wordt ontwikkeld. Dus: als je e-waste wilt inleveren, vind je op onze site het Wecycleinzamelpunt in jouw buurt.”

Nog een verbeterpunt? 

“Ja, tot nu toe konden alleen ‘categorie 4 en 5-apparaten’ worden ingeleverd. We willen dat vanaf 1 januari 2023 alle bedrijfsmatige elektronica kan worden afgegeven. Dus: als in de vergunning staat dat je e-waste mag innemen: doe dat en houd het apart. Geef het materiaal altijd af aan een gecertificeerde verwerker. De inzamelpunten voor bedrijfsmatige ontdoeners komt op een aparte lijst op de site. Daar staan dan naast de winkeliers en milieustraten ook de MRF-bedrijven. Dat zijn er nu 40 en dat moeten er snel 100 worden. Die leden mogen zich als officieel Wecycle-inleverpunt presenteren en gebruiken in hun marketing. Hierover ontvangen ze van Stichting OPEN nog informatie.”

De MRF heeft altijd gepleit voor veel meer aandacht voor het ontwerp: daar ligt immers de grootste milieuwinst. Eens?

“Zeer mee eens! Ik heb bij een recycler gezien hoe moeilijk aan elkaar gelijmde materialen in een wasmachine te scheiden zijn. Ik ben naar de baas van een producent gestapt en gevraagd: ‘waarom doen jullie dat zo?’. Antwoord: ‘omdat we dat altijd zo hebben gedaan’.

Ander voorbeeld: in veel koel-vriescombinaties zitten verschillende gassen waar je uiteindelijk niets mee kan. Dat moet echt anders. Ik ben vervolgens naar de staatssecretaris gestapt met het verzoek in Brussel te pleiten voor meer aandacht voor design.”

Mag ik dus noteren dat de producenten nu veel meer aandacht aan het ontwerp gaan besteden?

“Zeker!”

Gaat dat lukken?

“Dat gaat niet vanzelf: De producenten zien Stichting OPEN primair als de club die 65% inzameling moet realiseren, maar ik vind dat we breder moeten denken. Het gaat om duurzaamheid en circulariteit; brede vraagstukken waar je een organisatie met breed draagvlak voor nodig hebt. Daarom starten we in het najaar met de Alliantie Circulaire Economie waarin ook Afvalfonds Verpakkingen, ARN en STIBAT zijn aangesloten. Die Alliantie moet in eerste instantie onderzoek doen naar knelpunten en oplossingen aandragen. Met die kennis kun je de keten beter laten functioneren maar je kunt ook naar het ministerie stappen en aangeven waar beleid niet aansluit op de praktijk. Bijvoorbeeld: het gaat nu over inzamelen, maar het moet natuurlijk gaan over duurzaamheid en circulariteit. Als een apparaat wordt gerepareerd en dus later wordt ingezameld, moet dat gewoon kunnen. Dan moeten we met elkaar niet concluderen dat de inzameldoelstelling niet wordt gehaald.”

Actieplan 65% kan in prullenmand?

“Wij willen het gaan ombouwen naar een Actieplan Lekstromen, om te kijken waar e-waste uit het zicht verdwijnt. Wij hebben met de staatssecretaris en top-ambtenaren gesproken over die 65%-doelstelling en aan hen duidelijk gemaakt dat de wereld is gediend bij duurzaamheid en niet bij het aftikken van een percentage. Dat lijkt aangeslagen.”

Maar de 65% is voorlopig nog realiteit en daar moeten recyclers aan meewerken. Ondanks de Regeling gaat dat nog steeds niet goed. Wat nu?

“Maximaal inzamelen blijft altijd noodzakelijk. Informeren en stimuleren van recyclers is daarom heel belangrijk. Twee collega’s van Stichting OPEN gaan de boer op en bezoeken alle MRF-leden om uit te leggen en te bekijken hoe het proces loopt. Daarnaast hebben we een recherchebureau opdracht gegeven apparaten te voorzien van een tracer, zodat we kunnen bekijken of die apparaten op de goede plek terecht komen. Dat gaan we ook doen bij installatiebedrijven en als we ontdekken dat daar e-waste niet goed wordt behandeld kunnen wij kijken hoe dat beter kan. Niet leuk, maar soms moet je resoluut zijn. De tijd van vrijblijvendheid is wat mij betreft voorbij: aan duurzaamheid moet echt iedereen bijdragen.”

CV Steven van Eijck

Steven van Eijck (63) is fiscaal econoom. Was staatssecretaris van Financiën in kabinet- Balkenende I. Sinds december 2014 is Van Eijck voorzitter van de Rijwiel en Automobiel Industrie (RAI) Vereniging. Tevens is hij voorzitter van de Mobiliteitsalliantie, aanjager van NL2025 en sinds september 2018 kroonlid van de Sociaal Economische Raad (SER). In 2021 werd hij daarnaast gekozen tot voorzitter van de stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN). Hij is getrouwd met Lies. Zij hebben drie dochters. 

Steven van Eijck

Gepubliceerd in de MRF Circulaire oktober 2022
Door: Jules Wilhelmus