MRF stuurt brandbrief

Schrootbranden zijn tegenwoordig de grootste angst van iedere metaalrecycler, omdat ze elk bedrijf kunnen treffen. Ook al heb je alle mogelijke preventiemaatregelen getroffen en de meest geavanceerde detectie- en blusapparatuur geïnstalleerd, dan nog kan het je overkomen. Niet alleen de metaalrecycling heeft er last van. Vrijwel dagelijks ontstaan branden of bijna-branden in de gehele afval- en recyclingbranche als gevolg van batterijen en accu’s die tussen het afval of recyclingstromen terecht zijn gekomen. Ondanks alle door de sector genomen maatregelen op het gebied van acceptatievoorwaarden, controles, boeteclausules en detectieapparatuur wordt de situatie steeds nijpender. Dat komt omdat het gebruik van deze accu’s en batterijen nog altijd toeneemt, als gevolg van de energietransitie en elektrificatie van de samenleving. Daardoor komen er ook steeds meer in de afval- en recyclingketen terecht. Volgens de Europese Commissie is het gebruik van deze batterijen afgelopen jaren met factor 14 toegenomen.

Onwetendheid en onachtzaamheid
Lithium-ion batterijen zitten in bijna alle huishoudelijke apparaten, smartphones, laptops en elektrische auto’s. Als deze niet goed worden afgedankt, belanden de batterijen tussen het restafval, maar ook in recyclingstromen als schroot. Bij beschadiging – bijvoorbeeld door op- en overslagactiviteiten – komen deze tot ontbranding. Soms zelfs uren nadat de beschadiging heeft plaatsgevonden. Hierbij komt heel veel energie vrij. De branden geven een enorme overlast voor omwonenden, zorgen voor gevaarlijke situaties en milieuproblemen, maar hebben ook imagoschade als gevolg. Ook de verzekerbaarheid van recyclingbedrijven komt in het geding. Zowel burgers als bedrijfsmatige ontdoeners zijn nog altijd onvoldoende op de hoogte van de gevaren van die lithiumbatterijen, als deze niet apart worden ingeleverd bij daartoe vergunde inzamelaars en verwerkers. Ook ontbreekt bij hen het besef waar die batterijen allemaal in kunnen zitten. Vanuit de afval- en recyclingbranche is de afgelopen jaren gepoogd daar wat aan te doen. Onder meer met de ‘Doe maar Apart’ campagnes.

Doe maar apart
Samen met de producentenorganisatie Stichting OPEN hebben recycling- en afvalorganisaties, waaronder de MRF, enkele jaren terug de Taskforce Afvalbranden opgericht. Met de door de Taskforce opgezette ‘Doe maar Apart’ campagne willen we bereiken dat elektrische apparaten en batterijen/accu’s apart worden ingeleverd om te worden gerecycled bij een Cenelec-gecertificeerde recycler. Via gerichte consumentencampagnes en reclamespotjes is de duidelijke boodschap uitgedragen om batterijen en AEEA niet meer bij het restafval of in andere recyclingstromen te dumpen. Ondanks de campagnes zien we in de praktijk echter weinig verbetering in gedrag van burgers en bedrijven, met als gevolg de vele branden. 

Niet blindstaren op vapes 
In de media worden wegwerpvapes (te) vaak als oorzaak voor batterijbranden genoemd. In de Tweede Kamer werd onlangs zelfs invoering van een statiegeldregeling voor vapes bepleit. Voormalig staatssecretaris Jansen (openbaar vervoer en milieu) raadde de motie af vanwege het hoge aandeel illegale vapes, en de onmogelijkheid om daarover statiegeld te heffen. Ook voorzag hij dat statiegeld in de hand zou werken dat kinderen dan afgedankte vapes zouden gaan inzamelen. Met een snoeiharde aanpak van de vapes alleen gaan we het brandprobleem echter niet oplossen. Was het maar waar…

Afgifteplicht
Eind mei jl. is het voorstel tot introductie van de zogeheten afgifteplichtregeling naar de Tweede Kamer gestuurd. Met de afgifteplicht wordt een deel van de bedrijfsmatige ontdoeners verplicht om hun AEEA af te geven aan inzamelaars die hiervoor vergund zijn. Dit zal ervoor zorgen dat veel minder AEEA zal kunnen worden ingezameld door partijen die het AEEA vervolgens wegmixen in het ‘raffineer’. Of dat AEEA weglekt via andere afval- of recyclingstromen. Invoering van de afgifteplicht is zeker een stap in de goede richting, maar doordat een aantal belangrijke bedrijfscategorieën niet onder de afgifteplichtregeling vallen en er onvoldoende handhavingscapaciteit is om die ontdoeners adequaat te controleren, zal ook de afgifteplicht niet het verschil gaan maken. Er zal toch echt een positievere en meer dwingende stimulans moeten komen voor bedrijven en burgers om zich op een juiste wijze van batterijen en elektronica te ontdoen. 

Gezamenlijke oproep Europese afval- , 
recycling- en producentenorganisaties
De gezamenlijke Europese afval-, recycling- en producentenorganisaties hebben afgelopen mei de Europese Commissie opgeroepen om drastische maatregelen door te voeren tegen de toenemende branden. De organisaties hielden een pleidooi om een statiegeld- en retoursysteem in te voeren voor draagbare lithiumbatterijen, inclusief de batterijen in elektrische apparaten. Daarnaast wordt ook de instelling van een schadefonds bepleit, en roepen de organisaties de Europese Commissie op om niet alleen vapes, maar alle wegwerpproducten met batterijen (zoals wenskaarten, schoenen en textiel met lampjes) te verbannen van de Europese markt.

Brandbrief MRF
Recente grote branden bij metaalrecyclingbedrijven hebben ertoe geleid dat ook de MRF afgelopen maand een ‘brandbrief aan demissionair minister Hermans van IenW heeft gezonden met het verzoek om op korte termijn te komen met maatregelen tegen de door lithium batterijen veroorzaakte gevaren. De MRF wijst in haar brief op alle preventie- en bestrijdingsmiddelen die de metaalrecyclingsector zelf heeft genomen in de afgelopen jaren: de voorschriften in de MRF Keurmerk-certificering, de boeteclausules, detectie- en bestrijdingsmiddelen, en de communicatiecampagnes met stichting OPEN. Met het toenemend batterijgebruik is het echter vechten tegen de bierkaai. De MRF heeft de minister daarom verzocht maatregelen voor te bereiden die daadwerkelijk de risico’s op brand door lithiumbatterijen kunnen minimaliseren.

De MRF suggereert hierbij de volgende maatregelen:
• Vergroten herkenbaarheid lithium-ion batterijen 
tussen andere materialen, door producenten te 
verplichten deze een opvallende kleur te geven;
• Invoeren statiegeldregeling;

De MRF heeft aangegeven snel met de minister om de tafel te willen zitten. Met de val van het kabinet en de herverdeling van portefeuilles kan dat laatste nog een uitdaging worden…

Hans Koning
MRF Circulaire juli 2025