Fit for 55: van wet naar werf

Het eerste CO₂-neutrale continent ter wereld worden, dat is de ambitie van de EU. Als het aan Brussel ligt, is dat in 2050 werkelijkheid. Om dat doel en die deadline te halen stelde de Europese commissie al in juli 2021 een aanscherping van de CO₂-reductiedoelen vast - van 40% naar 55% in 2030. Die aanscherping, verpakt in het Fit for 55-plan, is vorig jaar door de EU aangenomen en maakt sindsdien deel uit van de Europese Klimaatwet. Daarmee ligt binnen de EU de lat voor emissiereductie 37% hoger dan voorheen. Dat nieuwe doel moet door de Europese lidstaten worden gehaald door aanpassingen in het Europese beleid op gebied van klimaat, energie, transport en belastingen.

Met Fit for 55 verlangt Brussel dat de Europese industrie de komende jaren de netto-uitstoot van broeikasgassen met ten minste 55% reduceert. De Europese Klimaatwet waarborgt daarbij een ‘billijke en sociaal rechtvaardige’ transitie, aldus Brussel. De EU verwacht dat de aangescherpte eis een impuls gaat geven aan innovaties, en aan het concurrentievermogen van de Europese industrie. En de wet garandeert een gelijk speelveld ten opzichte van marktdeelnemers uit derde landen, stelt de EU. Mooie woorden, maar hoe zit het met de slag van de wet naar de werf?

Maatregelen op de werf
Op de werven van Huiskes Recycling en Jansen Recycling Group is die slag van wet naar werf zichtbaar. COO Peter Roest van Jansen Recycling Group somt de emissiereductiemaatregelen binnen zijn bedrijf op: “Laaghangend fruit is het vergroenen van de energievoorziening. Dan pak je al een groot deel van je reductie. Wij installeerden meer dan 4200 zonnepanelen en kopen onze elektrische energie in onder waarborgwind -100% uit Nederlandse windparken en met nul CO₂-last. Ons wagenpark is grotendeels geëlektrificeerd, voor ons dieselverbuik zetten we HVO100 in, het duurzame alternatief voor diesel.” Directeur Dirk Huiskes van Huiskes Recycling noemt elektrificering als belangrijkste maatregel om de CO₂-emissie te verlagen: “Wij rijden met elektrische personenwagens, gebruiken elektrische kranen en al onze heftrucks zijn elektrisch. Ons vrachtwagenpark rijdt deels op HVO100 - elektrische vrachtwagens hebben nog onvoldoende range.” 

Haalbaar of te hoog gegrepen?
Leveren de maatregelen op de werf genoeg CO₂-reductie op? Peter Roest vindt het een lastig te beantwoorden vraag: “Fit for 55 is EU-wetgeving opgelegd aan de lidstaten. Daaruit rolt landelijk beleid en wet- en regelgeving om per sector reductiedoelen te halen, met als gezamenlijke uitkomst 55% reductie. Daar komt bij dat Fit for 55 1990 als referentiejaar hanteert; op de uitstoot in dat jaar moet 55% emissie worden bespaard. Maar welk bedrijf heeft nou gedetailleerde informatie over zijn footprint in 1990?” Jansen Recycling Group pakt het daarom iets anders aan, vertelt Roest: “We acteren naar de Nederlandse wet- en regelgeving én naar zelfopgelegde doelen. In ons MVO-jaarverslag is vastgelegd dat we een aantal procenten reductie realiseren ten opzichte van een eerder productiejaar. Dat meten we vervolgens in relatie tot onze tonnages; het gaat om de footprint per ton. Die feitelijkheid, het harde getal, dat mis ik een beetje in Fit for 55.” Volgens Dirk Huiskes is de sector op de goede weg: “Maar sommige dingen moeten anders. Kijk naar de plasticrecycling - wij hebben daar mee van doen via onze elektronicarecycling. De Brusselse eisen liggen zo hoog dat plastic recyclen economisch en praktisch niet meer haalbaar is. Dan beland je in de kromme situatie dat de EU eist dat we de doelen halen en ons tegelijkertijd opzadelt met regeldruk die dat belemmert. Terwijl wij als recyclingbedrijven een maatschappelijke functie hebben; wij werken hard aan de circulaire economie die de EU nastreeft.”

Zoektocht
Volgens Dirk Huiskes is meer emissiereductie niet alleen te halen bij de metaalrecyclers: “Wij zijn het laatste segment in de economische cyclus. Eerder in de keten kun je voor onze sector al heel veel CO₂-reductie realiseren. In elektronica wordt nu alles verlijmd en krijg je als recycler te maken met metalen en plastics die niet meer te scheiden zijn. Dat levert een lagere kwaliteit nieuwe grondstof op. Dat kan in de designfase worden voorkomen, door onderdelen minder of helemaal niet meer te verlijmen.”Fit for 55 betekent dat recyclers emissiereductie moeten meewegen bij al hun dagelijkse keuzes, aldus Peter Roest: “Uitdaging in het Fit for 55-traject zijn de laatste paar procenten reductie. Dat is een zoektocht. Bij iedere aankoop - van machine tot punaise en paperclip - moet je rekening houden met je impact op de footprint van je bedrijf. Wij kijken bij Jansen Recycling Group daarbij verder dan ons eigen bedrijf. Ook elders in de keten let men op je footprint en gebruikt dat als selectiecriterium.” 

‘Ketenverantwoordelijkheid is steeds belangrijker’

Wie is aan zet?
En wat gaat het kosten, voldoen aan Fit for 55? Kun je gebruik maken van het moderniseringsfonds en het innovatiefonds van Fit for 55, of andere subsidies? Peter Roest: “Daar waar het past maken wij gebruik van subsidie, maar dit is marginaal. De totaalkosten kan ik zo niet inschatten, maar feit is dat de bedrijfsvoering duurder wordt. Omdat de marges in de recyclingbranche flinterdun zijn zal dit in-the-end door de markt moeten worden betaald. Dit maakt Fit for 55 enerzijds zwak, anderzijds zijn er grote marktpartijen die het zeer belangrijk vinden hoe wij hiermee bezig zijn, de ketenverantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker. ”Wat hebben MRF-leden nodig van andere partijen om Fit voor 55 om te kunnen zetten? Wie is aan zet? Dirk Huiskes zou vanuit Brussel meer vrijheid wensen: “Grondstofstromen waar vraag naar is willen we binnen de EU vrij kunnen exporteren, naast een exportbeperking voor kritieke grondstoffen en meer smeltcapaciteit binnen Europa. En voor ons is een betere verzekerbaarheid belangrijk, die bal ligt bij de verzekeraars. ”Volgens Roest ook zijn de energiebedrijven aan zet: “Je kunt wel willen investeren in elektrificatie, maar netcongestie maakt dit vaak onmogelijk. We hebben meer elektrisch vermogen nodig om fossiel uit te rangeren. Feit is dat dit nog zo’n tien jaar gaat duren. Dit is ook de reden dat ik verwacht dat we de doelen van Fit for 55 zowel in 
Nederland als Europa wellicht niet gaan halen. Maar dat betekent niet dat we er niet naar moeten streven!”

Hans Fuchs
MRF Circulaire mei 2025